“`html

Sırbistan’daki Protestolarda Kaos ve Panik Havası

Başkent Belgrad’da düzenlenen büyük hükümet karşıtı protestolarda ani bir panik anı yaşandı; kalabalık arasında kaos ve korku aniden yayıldı.

Başlangıçta basit bir karışıklık gibi görünen bu durum, daha sonra etkinliği bastırmak için yasadışı bir ses silahının kullanılıp kullanılmadığı hakkında ciddi sorular doğurdu.

Cumartesi akşamı, Belgrad’daki geniş protestocu topluluğunun içindeydim; kalabalık, Novi Sad’daki tren istasyonunun çökmesi sonucu hayatını kaybeden 15 kişinin anısını yaşatmak için 15 dakikalık bir saygı duruşu gerçekleştiriyordu.

Bu trajik olay, ülkede ciddi bir huzursuzluğa neden olmuştu.

Aniden, yüksek ve rahatsız edici bir ses, sessizliği bozarak ortamı gerdi.

Hava birdenbire değişti.

Kalabalık, panik içerisinde kaldırıma doğru koşmaya başladı.

Ben de onlarla birlikte hareket ettim; insanlar her yönü fırtına gibi taradı.

İlk başta birçok kişi, bu sesin bir acil durum aracından geldiğini düşünmüştü.

Bununla birlikte, duyulan ses bir araç çarpışmasına benzese de ne siren ne de bir kaza mevcuttu.

Soon after, dedikodular başladı.

Sırp yetkililerinin, barışçıl protestoculara karşı baş dönmesi, işitme kaybı ve rahatsızlık yaratabilecek bir sonik silah kullandığı iddiaları ortaya atıldı.

Yetkililer bu tür iddiaları reddederek, güvenlik güçlerinin askeri sınıf bir Uzun Menzilli Akustik Cihaz (LRAD) kullandığını açıklamadı.

Belgrad’daki kamu savcılığı, İçişleri Bakanlığı’nı olayı araştırmakla görevlendirdi.

‘Korkunç bir sesti’

Protestoya katılanların sayısı 275 bin ile 325 bin arasında olduğu tahmin edilirken, hükümet ise katılımın 107 bin olduğunu öne sürdü.

Göstericilerin toplandığı alanlardan biri, Belgrad’ın merkezi bölgesindeki sarı Öğrenci Kültür Merkezi’ydi ve bu noktada yüksek sesin duyulduğu iddia ediliyor.

Son dört aydır, Sırbistan’daki üniversite öğrencileri işgal ve protestolara öncülük ediyor; Novi Sad tren istasyonunun çökmesiyle ilgili olarak adalet bekliyorlar.

BBC Sırpça servisine konuşan tanıklar, sesin dürli yoğunlukta duyulduğunu belirtti. Bazı kişiler, bunu Formula 1 yarış gürültüsüne, diğerleri ise bir uçağın alçaktan uçmasına benzetti.

43 yaşındaki protestocu Ivan Vasic, “Sanki F1 yarışının başlangıç çizgisinde olmak gibiydi,” yorumunu yaptı.

“Başka hiçbir şey hissetmedim ama eşim, gece boyunca süren dayanılmaz bir baş ağrısından şikayet etti.” dedi.

Diğer protestocular da baş dönmesi ve denge kaybı yaşadıklarını aktardılar.

37 yaşındaki Lela Sredojevic, “O kadar korkunç bir sesti ki, başımıza bir şey düşecek gibi hissettik,” dedi.

“Bunu daha önce hiç hissetmedim. Hakikaten çok korktum. Bütün olay bir dakikadan kısa sürdü ama o zaman dilimi sonsuz gibi geldi.” diye ekledi.

Bende, gece boyunca kulaklarımda bir çınlama hissettim.

Salford Üniversitesi’nden Akustik Mühendisliği Profesörü Trevor Cox, yüksek sesin sosyal medyada yayılan videolarda daha belirgin olması gerektiğini ifade etti.

“Eğer bir kişi kulak çınlaması ya da geçici işitme kaybı yaşadıysa – bir gece kulübünden çıkan birinin hafif sağır hissetmesi gibi – bu sesin işitme kaybına yol açabilecek kadar yüksek olduğunu gösterir,” dedi.

“Bu oldukça ciddi çünkü kalıcı hasara yol açabilir.” diye ekledi.

Ancak Profesör Cox, olayın bir “ses silahı” içermediğini de belirtti.

Prof. Cox, “Eğer ses yeterince yüksek değilse, bu tür bir ses kalabalık panik yaratabilir. Ayrıca stres de kulak çınlamasını tetikleyebilir,” şeklinde değerlendirdi.

Akustik silahların etkilerini inceleyen fizikçi Jürgen Altmann, BBC’ye verdiği demeçte sesin “resmi olarak LRAD ailesinden bir cihazın ürettiği güçlü bir akustik kaynaktan geldiğini” söyledi; ancak başka olasılıkların da değerlendirilmesi gerektiğini vurguladı.

Altı Sırp sivil toplum kuruluşu, 15 Mart’taki protesto sırasında güçlü bir sonik patlama olduğu ve bunun katılımcılar arasında fiziksel ve psikolojik tepkilere yol açtığını belirtti.

Uzun Menzilli Akustik Cihaz Nedir?

Gündemde olan cihaz, Uzun Menzilli Akustik Cihaz (LRAD) olarak bilinen bir sistemdir.

Bu cihazlar, güçlü ses dalgaları yayarak ağrı, mide bulantısı ve sersemlik hissi yaratma potansiyeline sahiptir.

Sırbistan’da, polis tarafından bu cihazların kullanımı yasaktır.

BBC Rusça’nın savunma muhabiri Pavel Aksenov, “Plastik mermiler ve gözyaşartıcı gaz gibi ölümsüz silahlar uzun yıllardır kullanılıyor fakat akustik sistemler daha yeni bir gelişmedir. 2000’lerin başlarında ortaya çıkmıştır.” bilgisini verdi.

Aksenov, “Bu tür cihazlar kalabalıkları veya bireyleri hedef alabilir. Polis ve askeri birimler, isyanları bastırmak ya da gösterileri dağıtmak için birçok ülkede bu cihazları kullanmaktadır.” şeklinde devam etti.

“Bu silahlar ölümcül olarak sınıflandırılmasa da insan sağlığı üzerinde ciddi olumsuz etkileri olabilir. Etkilerinin kontrol edilmesi zor olduğundan, yaralanma riski de artmaktadır.” şeklinde açıkladı.

LRAD cihazları, 2009 yılında Pittsburgh’daki G20 zirvesi sırasında ABD Ulusal Muhafızları tarafından ve 2014’te Ferguson’daki toplumsal olaylarda protestoları dağıtmak için kullanıldı.

Amerikan Sivil Özgürlükler Birliği (ACLU), sonik silahların insan üzerindeki etkilerine dair kapsamlı araştırmalar yapılmadığını belirtiyor; fakat işitme kaybı, uzun süreli kulak ağrısı ve kulak çınlaması gibi bireysel şikayetlerin mevcut olduğunu vurguluyor.

ACLU ayrıca, bu silahların ayrım gözetmeden etki gösterdiğini ve sadece protestocuları değil, çevredeki seyircileri ve polis güçlerini de etkilediğine dikkat çekiyor.

Sırp Ordusunun Görüşü

Sırp ordusu, ne bir sonik silaha sahip olduklarını ne de böyle bir silahın kullanıldığını bildirdi.

Sırbistan devlet televizyonuna konuşan Tuğgeneral Slavko Rakic, “Ses topu, insan ses sisteminin çok üstünde bir ses sistemi kullanır. Fakat gördüğümüz olay böyle bir şeye benzemiyor.” ifadelerini kullandı.

Belgrad Güvenlik Politikaları Merkezi, 2022 yılında Sırbistan İçişleri Bakanlığı’nın akustik cihazları kalabalık kontrol araçları olarak yasallaştırmaya çalıştığını bildirdi.

Fakat kamuoyu baskısının ardından, önerilen taslak yasa geri çekilmişti.

Yeni bir taslağın geliştirildiği belirtiliyor; ancak bu taslağın kamuoyuyla paylaşılmadığı bildiriliyor.

Haziran sonuna kadar onaylanması beklenmektedir.

Gelecekte Neler Olacak?

Öğrenci protestocular, yetkililerin taleplerine karşılıksız kaldıklarını ifade ediyor.

Taleplerinin arasında, Novi Sad tren istasyonunun yeniden inşasıyla ilgili belgelerin açıklanması yer alıyor.

Bu hafta büyük protestoların yeniden başlaması öngörülüyor. Pazartesi günü yaklaşık 500 öğrencinin katıldığı küçük protestolar düzenli hale geldi.

Olayların karmaşasına rağmen, bu protestoların son bulması konusunda pek fazla umut yok.

Novi Sad çöküşü sonrası başlayan öğrenci hareketi, artık toplumun her kesimini içine almış durumda.

Daniel Wittenberg bu habere katkıda bulundu.

“`