Ekonominin Nabzı: Merkez Bankası Kur Politikasını Belirliyor

SERVET YILDIRIM – Geçtiğimiz hafta döviz kurlarında yaşanan ani yükseliş bazı ihracatçıları sevindirirken, Merkez Bankası’nı endişelendirdi. Merkez Bankası, geçtiğimiz hağfta aldığı kararlarla döviz kurlarındaki oynaklığa karşı duyarlılığını ortaya koydu. Bu adımlarla oynaklığı kontrol altına alabilecek mi, zaman gösterecek ama eğer istenilen sonuç alınmazsa yeni önlemler alınacaktır. Çünkü döviz kuru istikrarı fiyat istikrarı için hayati önem taşımaktadır.

Merkez Bankası’nı endişelendiren konu, 2023 yılı ortasından bu yana devam eden ve beklenilen hızda ilerlemeyen enflasyon sürecinin sekteye uğramasıdır. Sadece Türkiye’de değil, gelişmekte olan ülkelerde döviz kuru artışı enflasyonu etkileyen önemli faktörlerden biridir.

İki Önemli Nokta

Döviz kuru artışı ekonomi üzerinde başlıca iki alandan olumsuz etkisini göstermektedir. Bunlardan ilki ve Merkez Bankası’nı en çok ilgilendiren, enflasyon kanalıdır. Kısaca kur-enflasyon geçişkenliği olarak adlandırılan bu durum, döviz kurlarındaki değişimin fiyat seviyeleri üzerindeki etkisini ifade etmektedir. Türk Lirası’nın dövize karşı değer kaybetmesi, yatırım ve sermaye mallarının ithalat maliyetlerini artırmaktadır. Bu artan maliyetler genel fiyat seviyelerini yükseltmektedir. Merkez Bankası’nın yaptığı çalışmalara göre, maliyet kanalından kaynaklanan geçişkenlik oranı yaklaşık %25’tir. Yani döviz kuru sepetindeki her %10’luk artış, tüketici fiyatlarında ortalama olarak 2.5 puanlık maliyet kaynaklı bir etkiye yol açmaktadır. Bu geçişkenlik, özellikle ticarete konu olan temel mallar ve enerji gruplarında daha belirgin hale gelmektedir.

Döviz kuru artışı, maliyet kanalının yanı sıra bilanço ve beklenti kanalları üzerinden de etkisini göstermektedir. Döviz cinsi borçları döviz cinsi varlıklarından fazla olan yani açık pozisyona sahip kamu ve özel sektör şirketlerine, döviz kuru artışı büyük bir yük getirmektedir.

Döviz kuru artışı ayrıca beklentileri bozarak hem enflasyonu hem de talebi olumsuz etkilemektedir. Kurlardaki artış ve döviz piyasalarındaki oynaklık, beklentileri bozarak fiyatlamayı olumsuz yönde etkilemektedir.

Kurun olumsuz etkileri özellikle enflasyonun yüksek olduğu, dolarizasyon eğiliminin devam ettiği, risk priminin arttığı, üretimde ithal girdi bağımlılığının güçlü olduğu ekonomilerde daha belirgin şekilde hissedilmektedir.

Geçmiş deneyimler, Merkez Bankası’nın döviz kurlarındaki hızlı artışa duyarsız kaldığı dönemlerde enflasyonun hızla yükseldiğini ve daha sonra tekrar düşürülmesinin zor ve sancılı olduğunu göstermiştir. Bu nedenle enflasyon hedeflemesi yapan ve dezenflasyon politikası izleyen Merkez Bankası’nın, döviz kurlarındaki oynaklığa karşı duyarlı davranması gerekmektedir.